Wanneer is er sprake van structureel racisme?

Racisme is structureel wanneer het ingebed is in de samenleving en instellingen zoals het onderwijs, huisvesting, overheid, media, bedrijfsleven, gezondheidszorg en politiek. 

Hoe komt structureel racisme tot uiting?

In het onderwijs:
Het Vlaamse onderwijs scoort internationaal goed wat betreft kwaliteit en prestaties. Maar op vlak van gelijkheid presteert het ondermaats. Het onderzoeksrapport Diversiteitsbarometer Onderwijs van gelijkekansencentrum Unia wijst uit dat leerlingen met een migratieachtergrond:

• vaker blijven zitten
• vaker worden doorverwezen naar het buitengewoon onderwijs
• vaker uitstromen zonder diploma
• ondervertegenwoordigd zijn in het hoger onderwijs 

Op de huurmarkt:
Kandidaat-huurders met een migratieachtergrond ondervinden meerdere drempels in hun zoektocht naar een huurwoning. Dat blijkt uit praktijktesten van de Vrije Universiteit Brussel en een onderzoek van Unia naar discriminatie op de private huurmarkt:

• Ze krijgen vaker te horen dat de woning niet meer beschikbaar is, terwijl iemand van Belgische origine het antwoord krijgt dat de woning nog wel beschikbaar is.
• Mannelijke kandidaat-huurders met Turkse of Marokkaanse achtergrond krijgen vaker te horen dat een huurwoning niet meer beschikbaar is of krijgen geen afspraak voor een bezichtiging. 
• Eerstegeneratie-migranten worden vaker gediscrimineerd door vastgoedmakelaars.

Op de arbeidsmarkt:
De kans om werk te vinden in België wordt voor een belangrijk deel bepaald door de origine. Ook op de arbeidsmarkt ervaren mensen met een migratieachtergrond discriminatie:

• Iemand met een migratieachtergrond, die hetzelfde diploma en dezelfde kwaliteiten heeft als iemand van Belgische origine, maakt minder kansen om aangenomen te worden voor dezelfde job.
• Mensen met een migratieachtergrond hebben vaker slechtbetaalde jobs.
• Jongeren met een migratieachtergrond vinden minder snel werk dan leeftijdsgenoten van Belgische origine.

Meer weten? Lees het rapport van de Socio-economische Monitoring van Unia.

Gevolgen op individueel niveau

Systematische discriminatie en uitsluiting heeft nefaste gevolgen voor je zelfbeeld en zelfvertrouwen. Anderen schatten je lager in, jij neemt dat over en schat jezelf ook lager in. Na een tijd gedraag je je (on)bewust naar je eigen te laag ingeschatte verwachtingen en kom je in een negatieve spiraal terecht.

Enkele voorbeelden: 

• Kadir zit in het derde middelbaar en heeft Turkse roots. Hij wordt door verschillende leerkrachten laag ingeschat en wordt dus ook minder uitgedaagd. Na een tijd gelooft hij zelf dat hij de studierichting niet meer aankan, doet hij minder zijn best en moet hij op het einde van het schooljaar van richting veranderen.

• Aminat is een Congolese vader van twee kinderen. Hij werd meerdere keren afgewezen voor een woning omwille van zijn huidskleur en vreemd klinkende naam. Uit noodzaak woont hij nu in een te klein appartement met veel vochtproblemen.

Structureel racisme: moeilijk te bewijzen

Hoewel het duidelijk is wie de mikpunten zijn van structureel racisme, is het niet altijd duidelijk wie daarvoor verantwoordelijk is. Het gaat namelijk niet om één persoon maar een heel systeem. 

Je moet als mikpunt eerst feiten kunnen aantonen die wijzen op discriminatie. Als die gegrond worden verklaard, is het pas aan de schuldige om te bewijzen dat er geen sprake is van discriminatie. Maar hoe bewijs je dat je altijd wordt afgewezen voor een job omwille van je huidskleur? Of dat je geen huurappartement vindt met je vreemd klinkende naam? Structureel racisme is dus erg moeilijk om te bewijzen.

Dien een klacht in

Vlaams Mensenrechteninstituut (VMRI) behandelt meldingen over feiten waar vermoedelijk sprake is van discriminatie die onder de Vlaamse bevoegdheden valt.

Bijvoorbeeld:

• Een kind met migratieachtergrond krijgt op school een zwaardere disciplinaire sanctie dan een klasgenoot.

• Een kandidaat-huurder wordt afgewezen door zijn naam of huidskleur..

Ben je zelf mikpunt of getuige van discriminatie? Dien een klacht in bij VMRI.

Wil je leren hoe je veilig kan reageren tegen discriminatie, intimidatie en racisme?

Word je in je werkcontext soms geconfronteerd met discriminerende uitspraken? Wil je stilstaan bij wat dit met jou doet als mikpunt of als getuige? Of vraag je je af hoe je op een goede manier kan reageren? Vraag het dan aan Atlas! Deze vorming  helpt jou alvast op weg.