Professioneel profileren versus etnisch profileren

Wanneer een politieagent professioneel profileert (in het Engels ‘profiling’), dan gaat die op zoek naar objectieve criteria om personen te identificeren die een strafbaar feit plegen of dat van plan zijn. Professionele profilering is een geaccepteerde en gelegitimeerde manier om criminaliteit te bestrijden. Toch is er soms een heel dunne lijn tussen etnisch en professioneel profileren.

Volgens de Belgische wet mogen politieagenten iemands identiteit controleren op voorwaarde dat ze een gegronde reden hebben om te denken dat die persoon iets heeft misdaan, of van plan is om dat te doen. De politieagent moet daarvoor concrete argumenten hebben zoals:

• iemands verdacht gedrag
• tastbaar bewijs
• de aanwezigheid van een persoon op de plaats waar op het moment een misdrijf plaatsvindt

Wanneer een politieagent echter geen gegronde reden heeft en iemand enkel of hoofdzakelijk op basis van zijn uiterlijk controleert, dan is die controle onterecht en gaat het om etnische profilering. Dit is een vorm van discriminatie en dus bij wet verboden.

Legitieme controle

Dit is een voorbeeld van een legitieme politiecontrole:

De politie heeft betrouwbare informatie dat er een overval is gepleegd door een persoon met een zwarte huidskleur die een grijze jas en jeansbroek draagt. Dembe heeft Soedanese roots en draagt een grijze jas en een jeansbroek. Een politieagent houdt Dembe tegen voor een identiteitscontrole, maar hij heeft niets te maken met het misdrijf. De agent had in dit geval een gegronde reden om de controle uit te voeren en heeft dus niet etnisch geprofileerd. 

Ook al is dit een legitieme controle, toch kan Dembe zich etnisch geprofileerd voelen.

Jongeren en etnisch profileren

Jongeren in een maatschappelijk kwetsbare positie, o.a. met een migratieachtergrond, komen vaker in aanraking met de politie.

Enkele redenen:

• Sommigen van hen wonen in buurten waar meer overlast is.
• Jongeren die thuis weinig ruimte hebben, zullen vaker tijd doorbrengen op straat of op pleintjes. 

Gevolgen van etnisch profileren

Een onterechte arrestatie of fouillering voelt onrechtvaardig aan. Gebeurt dat op een publieke plaats? Dan kan het slachtoffer zich zelfs vernederd voelen. Etnische profilering is voor slachtoffers vaak een traumatische ervaring. Bekijk op deze website getuigenissen van Belgen met een migratieachtergrond. Ze beschrijven elk een voorval waarin ze etnisch geprofileerd werden door de politie.

Dat gevoel van onrechtvaardigheid en vernedering verdwijnt niet makkelijk. Door etnische profilering ontstaat een verstoorde relatie tussen slachtoffers en politie: 

• Slachtoffers voelen wantrouwen tegenover de politie. 
• De politie reageert op basis van stereotypen en vooroordelen. 

Door die verstoorde relatie zullen etnisch geprofileerden:

• vaker aangehouden worden tijdens controles
• sneller in een databank opgenomen worden
• sneller in aanraking komen met het gerecht
• minder snel de hulp inroepen van de politie omdat ze niet overtuigd zijn dat de politie hen zal helpen 

De eerste 3 elementen kunnen ervoor zorgen dat slachtoffers van etnisch profileren moeilijker werk vinden. Etnische profilering heeft dus een grote impact op het individu.

Er ontstaat wantrouwen tussen:

• enerzijds de politie
• anderzijds etnisch geprofileerden én mensen die in hun omgeving regelmatig etnische profilering zien of er verhalen over horen

Door het wantrouwen tussen politie en slachtoffers ontstaat er polarisering, een wij-zij-gevoel. Zo vergroot de kloof tussen de politie als beschermer en de samenleving die moet kunnen vertrouwen op de politie. Etnisch profileren heeft dus ook een impact op de samenleving.