Wat betekent meerstemmigheid voor het Middelheimmuseum?
“Meerstemmigheid betekent voor ons dat we behalve de stem van de museummedewerkers ook zoveel mogelijk op zoek gaan naar hoe andere mensen kijken naar het museum en meer specifiek naar werken in de collectie. We gaan op zoek naar mensen die een ander expertise hebben dan het museumpersoneel, mensen die een heel andere kijk hebben en dus vanuit hun noden en behoeften een nieuw perspectief kunnen inbrengen.”

Tip 1: Licht intern het belang van meerstemmigheid toe

Sara benadrukt dat een eerste belangrijke stap is om binnen je museum duidelijk te maken waarom meerstemmigheid nodig is. “Je moet investeren in je eigen team en uitleggen aan je medewerkers waarom meerstemmigheid noodzakelijk is voor het museum. Ons uitgangspunt is dat we als museum een publieke instelling zijn en dus de maatschappelijke opdracht hebben om verhalen door te geven aan de volgende generaties. Voor een meerstemmige aanpak moeten we enkele belangrijke vragen stellen: Wat is er belangrijk? Voor wie is het belangrijk? En wie vertelt het verhaal?.” 

Je moet investeren in je eigen team en uitleggen aan je medewerkers waarom meerstemmigheid noodzakelijk is voor het museum.

Ze geeft toe dat dit een heel andere aanpak is dan 50 jaar geleden: “We willen niet vanuit een ivoren toren zeggen ‘Dit is belangrijk omdat wij dit vinden’. Ons doel is net om verschillende inzichten en perspectieven te halen uit de diverse maatschappij. Zo creëer je een breder draagvlak voor het bestaan van het museum.”

Tip 2: Breid je netwerk uit

Om die verschillende stemmen te vinden is een goed netwerk cruciaal. Sara: “Een netwerk opbouwen kost tijd en moeite. Gelukkig zijn er meerdere manieren om dit te doen. Wij doen dit door veel tentoonstellingen bij te wonen in het binnen- en buitenland. Zo leer je mensen kennen met verschillende achtergronden en uiteenlopende perspectieven. Er zijn ook veel symposia rond inclusie en meerstemmigheid. De Brusselse musea hebben ook veel studiedagen hierrond georganiseerd. Zo hebben wij langzaamaan meer kennis en een goed netwerk opgebouwd.’ 

Tip 3: Betrek de juiste mensen

“Voor de tentoonstelling ‘Congoville’ hebben we verschillende mensen bijeen gebracht uit de Belgo-Congolese gemeenschap. De vraag naar hen toe was: Wat kunnen we doen om het historisch verhaal van kolonialisme met vertegenwoordigers uit verschillende diaspora te bespreken?” 

Sara geeft toe dat ze niet de juiste aanpak hadden bij het samenstellen van die groep: “De grootste fout die we toen maakten was dat de mensen die toen aan tafel zaten vooral werden uitgenodigd omwille van wie ze representeerden en niet om hun expertise. Zo hadden we bijvoorbeeld een leerkracht met Congolese roots uitgenodigd om een familiespel te ontwikkelen, terwijl die dat nog nooit eerder had gedaan.”

Meerstemmigheid is meer dan zomaar een goedbedoelde poging om de micro door te geven.

Die fout zorgde er niet alleen voor dat Sara vaak sorry heeft gezegd, maar leerde haar vooral iets belangrijks. Sara: “De les die we hieruit hebben geleerd is dat we harder moeten zoeken naar de juiste expertise en niet zomaar mensen kunnen vragen omdat ze de juiste etnisch-culturele achtergrond hebben. Meerstemmigheid is meer dan zomaar een goedbedoelde poging om de micro door te geven.”

Tip 4: Betrek je doelgroep van bij het begin

Meerdere mensen die werden gevraagd om hun kijk gaven aan dat ze zich nog niet voldoende betrokken voelden. Sara ontdekte zo dat ze hen eigenlijk vroeger in het proces had moeten betrekken.

“We dachten dat we al goed bezig waren omdat we met een ervaren curator werkten. Maar als je echt samen iets wil ontwikkelen, moet je het ook samen maken en hen niet achteraf vragen om input. Vanaf het eerste idee rond een project moet je meteen de juiste gesprekspartners erbij vragen.”

Tip 5: Werk tools uit voor je medewerkers

“Om de medewerkers goed voor te bereiden op Congoville, ontwikkelden we verschillende tools. Zo kregen ze een handvatenboek met o.a een overzicht van welke woorden je beter wel of niet gebruikt. Ook werden ze voorbereid op eventuele boze reacties of straffe uitspraken van bezoekers en waren er reactiekaartjes voor de bezoekers. Als de medewerkers nog vragen hadden konden ze terecht op de vragenmomenten met curatoren en de directeur.” 

Niet alleen tools zijn belangrijk voor de medewerkers, maar ook een grondige achtergrondkennis is cruciaal. “Onze gidsen kregen ook een specifieke opleiding waar de koloniale geschiedenis van België werd toegelicht.”

Tip 6: Maak meerstemmigheid onderdeel van het beleid

Na afloop van de tentoonstelling, zocht het museum een manier om meerstemmigheid te integreren in hun beleid: “We zijn een plan van aanpak rond meerstemmigheid aan het opstellen. Atlas helpt dit ook mee ontwikkelen. Het toepassen van meerstemmigheid mag niet ophouden bij Congoville. Nu moeten we kijken wat we meenemen naar de werking van het volledig museum.”

Wil je meer weten over meerstemmigheid, verschillende referentiekaders en divers-sensitief communiceren?

Schrijf je dan in voor een vorming referentiekaders en divers-sensitieve communicatie  bij Atlas.