Tip 1: Communiceer alleen de essentie

‘Mensen denken dat ze alle regels en nuances moeten meegeven, ook de "misschienen" en de "waarschijnlijken",’ zegt Annelien, ‘maar veel laaggeletterden zien dan door de bomen het bos niet meer.’

Een laaggeletterde of anderstalige lezer kan vaak het onderscheid niet maken tussen belangrijke informatie en achtergrondinformatie

Farida is het met haar eens: ‘Kijk wat het nuttigst is voor je lezers. Die willen gewoon weten wat ze precies moeten doen en hebben geen boodschap aan andere informatie. Als ervaren lezer sla je stukken tekst over die minder relevant zijn, maar een laaggeletterde of anderstalige lezer kan vaak het onderscheid niet maken tussen belangrijke informatie en achtergrondinformatie.’

Tip 2: Schrijf vanuit wat je lezer wil weten

Farida herschrijft vaak teksten. Dat is veel meer dan de zaken eenvoudig formuleren. ‘Meestal laat ik de oorspronkelijke tekst helemaal los en begin ik van nul,’ zegt ze. ‘Ik denk eerst na: voor wie schrijf ik, met welke vragen zitten mijn lezers? Zo bouw ik mijn structuur op. En dan pas begin ik te schrijven.’

Een goed voorbeeld van een informerende tekst die vertrekt vanuit de lezer, vind je onderaan dit artikel. Deze brochure over CO-intoxicatie werd uitgegeven door Brandweerzone Antwerpen na tips en advies van atlas Antwerpen.

Tip 3: Maak het contact persoonlijk

Is een (nieuws)brief of e-mail wel het juiste medium? Annelien twijfelt: ‘Laaggeletterden zijn moeilijk te bereiken met standaardcommunicatie. Als je een evenement of een cursusaanbod wil bekend maken en daarvoor een brief stuurt of een affiche ophangt, mag je er niet van uit gaan dat iedereen die informatie kan lezen en begrijpen. Daarom is het zo belangrijk om persoonlijk contact te houden.' Wil je laaggeletterden bijvoorbeeld actief informeren over veiligheidsvoorschriften, zorg dan voor een fysieke infosessie waarbij je concrete zaken kan aanwijzen of samen een vluchtroute kan nemen. Of laat hen met behulp van een VR-bril een evacuatiemoment  beleven.

'Bij Ligo zijn het in de eerste plaats onze lesgevers die contact houden met hun cursisten. Dan pas komen wij als organisatie met onze brede communicatie. Als ik iets op de website zet of op onze Facebook-pagina, dan maak ik me daar echt geen illusies over. Ik mag al blij zijn als 5% van onze cursisten daar iets van oppikt.’

Tip 4: Kies voor een medium dat je doelgroep kent

Bij Ligo Antwerpen gebruiken lesgevers vaak WhatsApp als communicatiekanaal met cursisten, ook met analfabete volwassenen. Annelien: ‘Dat lukt met 9 van de 10 cursisten. Je kan audioboodschappen inspreken en filmpjes delen. Via WhatsApp for Business kan dat ook zonder je privé-nummer te delen: handig om je eigen privacy te bewaken.’ 

Stuur geen link naar een website waar mensen moeten kiezen uit 10 dingen

Toch is het ook hier opletten voor verborgen drempels. Annelien: ‘Als je whatsappt, stuur dan een foto, filmpje of een audiofile. Bij YouTube kan je ook een link sturen. Maar stuur geen link naar een website waar ze moeten kiezen uit 10 dingen, want dan moeten ze op die pagina nog op zoek naar de juiste informatie. En dat is voor een laaggeletterde heel moeilijk.’

Online werken met een document in Word of PDF is voor veel laaggeletterden lastig. 'Vergeet niet dat ze vaak alleen maar een smartphone hebben. Ze zien de info niet op een groot scherm.'

Tip 5: Werk visueel en ondersteun met tekst

Bij Wablieft maken ze filmpjes met Powtoon, een online tool waarmee je snel tekenanimaties kan maken. Farida: ‘Powtoon is heel laagdrempelig. Je kan maximum 20 seconden praten per slide. Dat dwingt je om kort en bondig te zijn. Ik let er altijd op dat ik niet te snel praat en het niet te druk maak, want dan luisteren mensen niet meer. En het moet volwassenen aanspreken natuurlijk. Maar er zitten standaard veel tekeningen in die je kan aanpassen. Zo hoef je geen beroep te doen op een tekenaar.’

Een pictogram werkt het best als de lezer het al kent

Werken pictogrammen ook goed? Annelien is niet overtuigd: ‘Een pictogram moet je ook interpreteren en dat is niet evident. Ze werken het best als de lezers ze al kennen. Foto’s zijn vaak duidelijker dan pictogrammen omdat je gemakkelijker kan begrijpen wat er wordt bedoeld.’
Hoe je weet wat werkt? ‘Kijk er met meerdere mensen naar en probeer het uit. Laat de tekst weg en vraag je af of je begrijpt wat er staat. Vaak is dat niet het geval.’

Een goed voorbeeld van visueel werken is deze sorteergids. De foto's zijn veel duidelijker dan de pictogrammen. 

Tip 6: Vereenvoudig je procedure

‘Je hoort tegenwoordig vaak dat de communicatie eenvoudiger moet,’ zegt Annelien. ‘Maar meestal moet je nog een stapje teruggaan en kijken of je manier van werken niet eenvoudiger kan. Met klare taal en een goede lay-out kan je niet alles oplossen.’

Ze geeft het voorbeeld van de afhaalbibliotheek tijdens de coronacrisis: ‘In het begin moest je online een lijst samenstellen, die opslaan als PDF en die daarna als bijlage mailen. Zoiets is niet haalbaar voor een laaggeletterde.’

Wil je je wat verdiepen in Klare Taal?

Volg een vorming  bij Atlas, integratie & inburgering Antwerpen.

Bijlages