Door zich aan te sluiten bij een radicale groepering hebben jongeren het gevoel dat ze erbij horen en krijgt hun leven betekenis. Zo’n radicale groepering kan inhoudelijk heel verschillend zijn, bv. een radicaal rechtse of linkse vereniging, een jihadistische beweging of een activistengroep voor (dieren)rechten. 

Stijn onderzocht wat radicale groeperingen en denkbeelden zo aantrekkelijk maakt. Hij geeft 5 tips om als school de jongeren te reradicaliseren.

Tip 1: Probeer de identiteit van jongeren te begrijpen

Jongeren gaan op een gegeven moment op zoek naar zingeving en een eigen identiteit. Ze zitten met vragen als: ‘Wat is mijn rol in het leven?’, ‘Waar behoor ik toe?’ en ‘Hoe doe ik er zelf toe?.’

Die zoektocht kan jongeren in de richting van extreme denkbeelden duwen en dat kan volgens Stijn verschillende redenen hebben: ‘Misschien hebben de jongeren problemen thuis en krijgen ze te weinig emotionele steun. Het kan ook zijn dat ze ervaring hebben met discriminatie en teleurgesteld zijn door de overheid. Of misschien voelen de jongeren zich hier niet thuis.’ 

Probeer als leerkracht te begrijpen waar de radicale gedachtegang vandaan komt en zeg niet zomaar: “Dit gedrag of deze mening kan niet.”

De scholen spelen daarbij een belangrijke rol volgens Stijn: ‘Probeer als leerkracht te begrijpen waar de radicale gedachtegang vandaan komt en zeg niet zomaar: “Dit gedrag of deze mening kan niet”. Stel jezelf als leerkracht steeds de vraag: “Ga ik het gedrag van mijn leerlingen proberen te begrijpen of ga ik het heel duidelijk begrenzen?”. 

Ga in gesprek om hun gevoelens, gedachten en de thuisomgeving beter te begrijpen. Jongeren zullen zich dan sneller gehoord en gezien voelen want jongeren die radicaliseren steeds harder straffen, werkt niet.

Tip 2: Geef een plek aan zingeving

Terwijl radicale groepen sterk inspelen op de zoektocht van jongeren naar zingeving, doet de samenleving dat te weinig. Ook op school krijgt zingeving nog te weinig ruimte: ‘Verschuil je als leerkracht niet achter secularisme of een gebrek aan kennis van bepaalde ideologieën of religies,’ benadrukt Stijn.

‘Erken dat verlossing en transcendentie voor sommige leerlingen belangrijke onderwerpen zijn.’ Door in de klas een plek te geven aan de religieuze of ideologische identiteit van jongeren, zullen ze zich meer erkend en meer deel van de maatschappij voelen. 

Tip 3: Leer jongeren vreedzaam vechten

‘We stellen democratie vaak voor als een harmonieuze samenleving waar iedereen het eens moet zijn met elkaar. Van zodra je begint te strijden, loopt de democratie een gevaar.’ Maar dat is volgens Stijn een verkeerde representatie.

Leer leerlingen dat je het niet eens hoeft te zijn met elkaar. Verschillen zijn oké.

Op school zouden ze moeten leren dat iedereen een andere mening mag hebben. Het is ook de plek waar ze kunnen leren hoe dat ze een standpunt verdedigen zonder de tegenstander te vernietigen: ‘Leer leerlingen dat je het niet eens hoeft te zijn met elkaar. Verschillen zijn oké. Het is net goed om jongeren te leren strijden binnen de lijnen van de wet, maar dan moeten we het hen ook wel voordoen en dat gebeurt nog te weinig.’ 

Tip 4: Organiseer actie tegen onrecht

Een heel concrete manier van vreedzaam vechten is leerlingen zelf actie te laten ondernemen tegen onrecht: ‘Stilstaan bij een maatschappelijk probleem dat te weinig aandacht krijgt, kan leerlingen het gevoel geven dat ze gehoord worden. Geef bv. een plek aan Black Lives Matter of organiseer een actie voor holebirechten.’

Op die manier voelen jongeren zich nuttig, ervaren ze meer zelfwaarde en zijn ze minder ontvankelijk voor extremistische alternatieven. ‘Ga ook in gesprek met leerlingen en vraag hen wat zij denken dat meer aandacht verdient. Hun verontwaardiging rond onrecht in de maatschappij kan ertoe leiden dat ze op een creatieve én vreedzame manier het onrecht gaan aanvechten.’    

Tip 5: Luister naar jongeren en geef grenzen mee

De bedoeling is niet dat je extremisme gaat opsporen of signaleren maar wel om een luisterend oor aan te bieden en grenzen op te stellen als dat nodig is.

Radicaliseren gebeurt meestal bij jongeren die te weinig warmte en te weinig grenzen hebben meegekregen. Ze hebben nood aan iemand die moreel gezag kan bieden. Neem de ideeën en idealen van jongeren serieus en luister naar hun ervaringen. Iedereen in de maatschappij kan daar een steentje toe bijdragen, en dus ook scholen: ‘Probeer als school een zicht te hebben op de thuissituatie van leerlingen door te verbinden met de ouders. De bedoeling is niet dat je extremisme gaat opsporen of signaleren maar wel om een luisterend oor aan te bieden en grenzen op te stellen als dat nodig is.’ 
 

Wil je dieper ingaan op deze 5 tips? Heb je zin gekregen om met dit thema  aan de slag te gaan in je klas? DemoKlap module ‘Eerste hulp bij uitdagende uitspraken ’ helpt je op weg.  

Heb je meer tijd en wil je meer voorbereid met een uitdagend thema aan de slag? Bekijk dan zeker onze module ‘Trajectmatig aan de slag ’.

Wil je meer weten? Lees dan ‘Reradicaliseren: Ronselen voor een betere wereld’ van Stijn Sieckelinck of kijk naar zjn uitleg hier over 'Samen bouwen aan een democratisch school ethos'.